ЗА ЦРКОВНИОТ ЈАЗИК

Објавено на 10.6.2015 13:50:54

Црковниот јазик е поблизок до внатрешниот логос, јазикот на духот, јазикот на религиозната интуиција и молитвеното созерцание, за разлика од современите јазици. Тоа не е јазик на разумот, туку јазик на срцето, непосредно проникнување, јазик на напрегната духовна енергија и посебна динамика. Древните јазици предизвикуваат во душата човечка нешто како „присетување“ за изгубената човечка способност за непосредно внатрешно пренесување на своите мисли, прифаќање на содржината на другите души и озарување од Бога.
Тоа е јазик на логосот, кој е подлабок од надворешниот јазик, на кој му треба материјална форма, збор.
Надворешните, формални јазици, сите се оддалечуваат од својот центар, духовниот логос, се повеќе се диференцираат и материјализираат.
Новите јазици првенствено се усмерени на човечкиот разум, на аналитичката способност на разумот, пониска во спореба со духовната интуиција. Тие исто така се способни да ја изразат емоционалната, страстна сосотјба на човекот, но за изразување на појавите во областа на духот, кои се отвараат во молитвена состојба, новите јазици постануваат троми, немоќни како мускулите на треперлив старец.
Оние кои ја подржуваат јазичната реформа во богослужението тврдат дека со новиот, современиот јазик, Литургијата ќе стане по разбирлива. Но, Литургијата сама по себе е тајна. Таа не може да биде разбирлива на вербално – семантичко ниво. Во спротивно би можело да биде сфатена и усвоена во фотеља, со книга во раката, седејќи на работното биро.
Литургијата не е проповедање кое може детално да се прераскаже, не е ребус кој може да се погоди или не. Литургијата е вклучување на човекот во духовната реалност, а средството на тоа дејство што се јавува кај човекот е целокупниот Црковен простор: храмовата архитектура и украсување, богослужбениот напев и најважното, силата на молитвата на свештенослужителот и на нардот што се наоѓа во црквата. За свети Јован Кронштатски велеле дека кога служал Литургија или се молел во себе на Проскомидијата, луѓето ја чувствувале силата на неговата молитва и Божествената благодат речиси физички.
Древниот јазик е поблизок до внатрешниот логос, затоа што има најсилно дејство врз човековото срце. Чудна појава: понекогаш фразата на црковно -  словенски јазик, поминува низ аналитичниот разум на човекот, го озарува со топла светлина, како да го отвара срцето и тоа трепери како душата на патникиот кој после долг пат ќе го здогледа татковото огниште. Тогаш доаѓа до она што претходно го нарековме, можеби не сосема точно, „присетување“. Човекот се прсетува на изгубениот рај и на јазикот на кој се покорувале сите живи битија, јазикот на кој беседел со ангелите. Тука е мистиката на јазикот. Древниот, свештениот јазик го допира срцето на човекот и ги пробудува скриените звучни струни на душата. Модернистите тоа не го знаат и не го  чувствуваат. Тие сакаат да го заменат древниот јазик со новиот, за подобро да биде разбирлива семантиката на зборовите, која нема да ја направи поразбирлива тајната на богослужението.
Освен тоа, во Литургијата постои паралелен јазик на ликови и ритуали, не помалку важен од црковно-словенскиот јазик. Тој јазик на симболи е уште помалку разбирлив, но тој служи за вклучување на човекот во живата реалност на настаните кои произлегуваат. Доколку сакаме да го направиме богослужението достапно на нашето телесно разбирање, тогаш мораме да направиме поразбирливи обреди: или да ги замениме со словесна интерпретација или да ги преведеме на јазикот на театралната пантонима, т.е. да го претвориме обредот од свештени симболи во мимички гестови. Што ќе остане тогаш од Литургијата? Поучна претстава? Кога велиме дека Литургијата е присетување на земниот живот на Христа Спасителот, тогаш воопшто не мислиме на исценирано Евангелие. Литургијата е можност за човекот со посредство на свештените симболи да се вклучи во Библиските настани, внатрешно да ја доживее Голготската Жртва, како Жртва која е принесена лично за него, а Христовото Воскресение, како воскресение на неговата душа.
Кажавме дека древниот јазик е сеќавање на човековото срце за неговата древна татковина, изгубениот рај. А современиот јазик е јазик на училиштето, универзитетски јазик, јазик на улицата и меаните, на фабриките и железничките станици. Тој не му помага на човекот да се избави од ропството на обичното секојдневие, грижите и интересите. Свештениот јазик сведочи за тоа дека во храмот си имаме работа со некој друг свет, со некоја друга за нас необична реалност.
Не само помеѓу содржината на зборовите и чувствата, туку и помеѓу чувствата и самата форма на јазикот постои врска на асоцијации. Воопшто формата не може да биде совршено поапстрактна од содржината.
Новиот јазик, го сакаме ние тоа или не, со себе носи нова содржина, нова информација, нов емоционален поттик, чија манифестација и определба е недостапна за нашето логично расудување.
Богослужението не треба да се меша со проповедањето или богословењето. Проповедта ни зборува за духовниот свет, а молитвата нас не вклучува во тој свет. Богословењето ни го погажува патот, а молитвата не води по тој пат.
Ние зборуваме за убавината на древните јазици. Што подразбираме под тоа? Ние мислиме дека тоа се некои тајни звуци на ритамот на срцето со ритамот на древните јазици и таа хармонија ја доживуваме како посебна убивана на тој јазик. Внимателно да ги прочитаме псалмите на новиот и на древниот јазик. Каква разлика ќе приметиме во нашата внатрешна состојба? Новиот јазик е сличен на вода што ја гасне жедта, но ја остава душата ладна, а древниот јазик е како вино што го весели и радува срцето на човекот.

(од книгата „Христијанството и модернизмот“ од архимандрит Рафаил Карелин)
Превод:
Свештеник Љупче миланов


Прочитано 1111 пати